میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است. ضریب تبدیل غذایی (FCR) یا مقدار غذای موردنیاز برای اضافه شدن یک واحد وزن، شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی کار آیی نسبی خوراک مورداستفاده پرورش‌دهندگان قرار می‌گیرد. عوامل اصلی مؤثر در این زمینه شامل عوامل فیزیولوژیک، عوامل مدیریتی، موارد مربوط به تغذیه و خوراک طیور، تأثیر افزودنی‌های خوراک و نیز کنترل بیماری‌ها و تلفات در مرغداری‌ها می‌باشد. طی مقاله حاضر، ضمن بررسی جزئیات مربوط به هرکدام از عوامل فوق روش‌های بهبود ضریب تبدیل غذایی در گله‌های مرغ گوشتی موردبحث قرار می‌گیرند.
میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است. ضریب تبدیل غذایی (FEED CONVERSION RATIO) یا مقدار غذای موردنیاز برحسب واحد وزن برای اضافه شدن یک واحد به وزن زنده مرغ، شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی عملکرد نسبی خوراک مورداستفاده پرورش‌دهندگان و شرکت‌ها قرار می‌گیرد.
| محصول مرتبط: طرح توجیهی فنی و مالی پرورش جوجه گوشتی به ظرفیت ۲۷۰۰۰ قطعه |
در بسیاری موارد پژوهشگران یک نسبت معکوس بنام بازدهی غذا (FEED EFFICIENCY) به مفهوم اضافه‌وزن به‌دست‌آمده برحسب واحد وزن به ازای یک واحد غذای مصرف‌شده را، جهت سنجش تأثیر روش‌های آزمایشی گوناگون بر روی پرندگان مورداستفاده قرار می‌دهند. عوامل متعددی ضریب تبدیل غذایی یا میزان بازدهی غذا را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
حیوانات جهت برآورده نمودن احتیاجات انرژی خود، غذا مصرف می‌نمایند؛ بنابراین میزان انرژی جیره طیور گوشتی اثر مستقیم بر مقدار غذای مورد مصرف روزانه پرندگان دارد. طیوری که با جیره حاوی kg /kcal 2900 تغذیه می‌شوند در حدود ۱۰ درصد بیشتر از پرندگانی با جیره حاوی KG/KCAL 3300 غذا مصرف می‌نمایند تا به این وسیله کمبود انرژی جیره و مصرف غذا هنگامی یک رابطه مستقیم و قابل پیش‌بینی است که جیره به‌طور کامل ازنظر پروتئین، اسیدهای آمینه و دیگر مواد مغذی ضروری تنظیم‌شده باشد تا از طریق مصرف روزانه این مواد احتیاجات لازم جهت رشد برطرف گردد.
این احتمال وجود دارد که میزان انرژی محاسبه‌شده از طریق جداول ترکیب غذا به‌طور دقیق مطابق با انرژی واقعی جیره نبوده و بسته به نوع و کیفیت مواد غذایی مورد مصرف بیشتر و یا کمتر از میزان واقعی انرژی باشد. معمولاً در جداول ترکیب غذا ارزش انرژی مواد غذایی با منشأ دامی از قبیل گوشت، استخوان و فرآورده‌های طیور کمتر از انرژی واقعی حاصل از این مواد تخمین زده می‌شود.
برای مثال برای ماده غذایی شامل گوشت و استخوان باکیفیت خوب ارزش انرژی معادل KG/KCAL ۱۹۸۰ در نظر گرفته می‌شود درصورتی‌که پژوهش انجام‌شده در دانشگاه جورجیا دلالت بر این دارد که ارزش انرژی مواد غذایی فوق نزدیک بهKG/KCAL 2500 است. دلیل پایین‌تر در نظر گرفتن انرژی حاصل از مواد غذایی یا منشأ حیوانی این است که هنگام تعیین انرژی متابولیزابل (METABOLISABLE ENERGY) حاصل از این مواد به‌وسیله روش‌های متداول نیاز به خوراندن مقادیر بسیار زیاد ماده غذایی می‌باشد و به علت میزان بالای کلسیم و فسفر محتوی این مواد در جذب چربی اختلالاتی رخ می‌دهد و انرژی کمتری تولید می‌شود استفاده از مقادیر فراوان فرآورده‌هایی غذایی با منشأ دامی در تنظیم جیره طیور گوشتی ممکن است سبب تحصیل ضریب غذایی بهتری گردد اما عدم در نظر گرفتن میزان دقیق انرژی این اجزا منتج به بروز مشکلاتی می‌شود.
| محصول مرتبط: ۲۳ ساعت فیلم آموزشی صفر تا ۱۰۰ پرورش مرغ گوشتی |
در اواخر دهه ۷۰ میلادی به‌واسطه قیمت نسبتاً ارزان مواد غذایی با منشأ حیوانی در مقایسه با سویا مشکل عمده‌ای بنام سندرم پرنده چرب (OILY BIRD SYNDROME) در طیور گوشتی ایالت جورجیا شایع گردید. استفاده از فرآورده‌های فوق تا ۱۵ درصد جیره و نیز پایین در نظر گرفتن میزان انرژی متابولیزابل این مواد منتج به افزایش نسبت کالری: پروتئین در جیره شده و این امر افزایش ذخایر چربی و بروز مشکل سندرم پرنده چرب را به دنبال دارد.
مکمل چربی یکی از مواد غذایی است که احتمالاً دارای بیشترین تأثیر در تغییرات انرژی جیره طیور گوشتی می‌باشد. مکمل‌های چربی منحصراً جهت افزایش میزان انرژی به غذا افزوده می‌شوند اما اختلافات فاحشی در کیفیت این مواد وجود دارد. این امر به‌ویژه در مکملی بنام چربی‌های مخلوط شده مشاهده می‌گردد که در مواقعی دارای کیفیت بسیار نازلی هستند.
در مقایسه دانهای آردی با یکدیگر، آن دانی که وزن حجمی بیشتر دارد سبب رشد سریع‌تر پرندگان می‌گردد. همچنین دان پلت موجب FCR بهتری می‌گردد زیرا جهت اخذ غذا به‌وسیله پرنده با دان پلت انرژی کمتری صرف می‌گردد. یکی از عوامل مؤثر در ضریب تبدیل غذایی در پرورش طیور گوشتی، کیفیت غذای پلت شده‌ای است که به پرندگان خورانده می‌شود. اختلاف عمده‌ای در میزان رشد و ضریب تبدیل غذایی پرندگان تغذیه‌شده با غذای پلت شده و غیر پلت، وجود دارد. علت این اختلاف صرف مقادیر فراوان انرژی جهت اخذ غذا به‌وسیله پرندگانی است که با غذای پلت نشده تغذیه می‌شوند.
چنین برآورد شده است که به ازای هر ۱۰ درصد افزایش در خردترشان غذای پلت شده ضریب تبدیل غذایی یک‌دهم افزایش می‌یابد. اگرچه ممکن است کیفیت غذای پلت شده بلافاصله پس از خروج از دهانه آسیاب خوب به نظر برسد، اما در حقیقت این کیفیت باید به هنگام مصرف غذا به‌وسیله پرنده در سالن مرغداری وجود داشته باشد. مشاهدات نویسنده در مزارع پرورش طیور دلالت بر این دارد که باید جهت بهبود کیفیت غذای پلت شده هنگام عبور از ترافهای دانخوری کوشش نمود.
تحقیقات نشان می‌دهد که خوراک‌دهی طبق یک برنامه زمانی موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی می‌شود. طبق چنین برنامه‌ای، مرغ‌های گوشتی در چهار تا شش وعده در روز مقادیر کافی خوراک دریافت می‌دارند و پس از اتمام خوراک موجود به مدت کوتاهی و کمتر از یک ساعت غذایی در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. عدم دسترسی به غذا موجب تحریک اشتها در نوبت بعدی تحویل غذا به سالن می‌شود. اگرچه اصول خوراک‌دهی طبق برنامه زمانی بسیار واضح می‌باشد اما این امر نیازمند دقت فراوان و مدیریت صحیح می‌باشد. اگر پرندگان مدت زیادی گرسنه بمانند موجب کاهش عملکرد آنها می‌گردد. دانخوری به‌اندازه کافی جهت تغذیه مرغ‌ها در یک‌زمان از ضروریات این روش رژیم نور مناسب مورداستفاده قرار گیرد.
| محصول مرتبط: تغذیه مرغ گوشتی، تخمگذار و بومی |
نگهداری کیفیت خوراک طیور در انبار و یا سیلوهای مخصوص بسیار حائز اهمیت است. محافظت در برابر اکسیداسیون، کپک‌زدگی و نیز آلودگی از موارد مهم در حفظ کیفیت خوراک طیور می‌باشند. تمیز نگه‌داشتن و بازدید مرتب از سیستم توزیع خوراک در سالن و ممانعت از هدر رفتن غذا از طریق تنظیم سطح دانخوری‌ها در به دست آوردن ضریب تبدیل مناسب بسیار حائز اهمیت است.
کاملاً واضح است که آن مقدار از غذای حمل شده به سالن مرغداری که مستقیماً مورد مصرف پرندگان قرار نگرفته در افزایش ضریب تبدیل غذایی مؤثر است. بی‌تردید امروزه به دلیل بهبود سیستم‌های مکانیکی تغذیه با سال‌های قبل ضایعات غذا به‌عنوان یک عامل کم‌ارزش‌تر نسبت به سایر عوامل مؤثر در ضریب تبدیل غذایی در نظر گرفته می‌شود.
اما این پرسش مطرح است که واقعاً چه مقدار ضایعات غذا در سیستم‌های تجارتی پرورش طیور وجود دارد؟ اندازه‌گیری ضایعات غذا بسیار دشوار است.
پرندگانی که به نسبت کم‌خوراک‌های پلت شده دریافت میکنند، احتمالاً مقداری از غذا را در بستر ضایع می‌نمایند، این مقدار از غذا غیرقابل‌مصرف بوده و ازنظر مدیریت سالن مرغداری پوشیده می‌ماند.
مجموعه مدیر دام با دارا بودن کارشناسان متخصص در رشتههای مرتبط به طیف گسترده‌ای از افراد و مشاغل کمک می‌کند کسب‌و‌کار خود را به بهترین و سریع‌ترین نحو ایجاد کرده و گسترش دهند.
تمامی حقوق این سایت متعلق به مدیر دام می‌باشد. این سایت در زمینه آموزش‌های نوین پرورش و مدیریت دام، طیور، آبزیان و حشرات و تحت قوانین جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند.
