عنوان مقاله: اثر استفاده از سطوح مختلف عسل بر قابلیت جوجه‌درآوری و مرگ‌ومیر جنینی در بلدرچین ژاپنی

نویسندگان:

عبدالاحد رسولی^۱، فرزاد باقرزاده کاسمانی^۲، جعفر آشوری^۱، وحیده صباغی^۱، میثم پورطاهری^۱

۱- دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت تولید و پرورش طیور، دانشگاه زابل

۲- استادیار گروه علوم دامی، دانشگاه زابل

چکیده:

به منظور بررسی اثر غوطه‌ور سازی تخم­ بلدرچین ژاپنی در سطوح مختلف عسل بر قابلیت جوجه­‌درآوری و میزان مرگ­ و­ میر جنینی طی انکوباسیون تعداد ۱۲۰ عدد تخم بلدرچین ژاپنی به ۴ تیمار (۱ تیمار شاهد و ۳ تیمار غوطه‌­ور شده در محلول­‌های حاوی ۵، ۱۰ و ۱۵ درصد عسل) که هر تیمار دارای ۳ تکرار مشتمل بر ۱۰ عدد تخم­ بلدرچین بود، تقسیم گردید. نتایج نشان داد که تیمار محلول ۱۰ درصد عسل باعث افزایش معنی­‌دار (P<0.05) قابلیت جوجه­‌درآوری در تخم بلدرچین شده و همچنین همه تیمارهای اعمال‌ ‌شده باعث کاهش معنی­‌دار (P<0.01) تلفات جنینی در دوره ۸ تا ۱۴ روزگی انکوباسیون شدند.

کلمات کليدي: بلدرچین، جوجه­‌کشی، عسل، غوطه­‌ور سازی، قابلیت جوجه‌درآوری

مقدمه:

کاهش سن عرضه طیور به بازار باعث افزایش اهمیت روزافزون دوره انکوباسیون می‌شود. بدیهی است که دانش در مورد وضعیت تغذیه جنین‌­ها در طی انکوباسیون برای فهم وقایعی که توسعه­‌ی جنینی، قابلیت جوجه‌­درآوری، کیفیت جوجه­‌ها و عملکرد آن­ها را پس از تفریخ تحت تأثیر قرار می­‌دهد، ضروری است. برخلاف پستانداران رشد و توسعه جنین پرندگان به مواد ذخیره‌ شده در تخم­‌مرغ‌­های بارور وابسته است.

جنین جوجه­‌ها تمام مواد مغذی لازم برای رشد در حین انکوباسیون را از آلبومین و زرده می‌گیرد. آلبومین که تقریباً از 88 درصد آب و 12 درصد پروتئین تشکیل‌شده و حدود 65 درصد کل محتویات تخم­‌مرغ را تشکیل می‌دهد، در طی انکوباسیون به طور کامل توسط جنین مصرف می­‌شود. به طور میانگین تخم­‌مرغ دارای 10000 روزنه روی پوسته است که جنین در حال رشد می­‌تواند توسط آن­ها با محیط به تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بپردازد. آب نیز می­‌تواند از طریق این روزنه­‌ها خارج شود. این امر لزوم کنترل تغییرات وزن تخم­‌مرغ را برای جلوگیری از دهیدراته شدن جنین بیان می­‌کند. هر نوع کاهش وزن تخم­‌مرغ در دستگاه جوجه­‌کشی مربوط به از دست دادن آب آن است.

تحقیقات بین انواع گونه­‌های پرندگان نشان داده که کاهش وزن تخم­‌مرغ بین زمان شروع انکوباسیون تا انتقال آن­ها به هچر 12 درصد وزن خام تخم­‌مرغ است. لذا کیفیت جوجه و درصد هچ تنها زمانی می­‌تواند در حد مطلوب باشد که کاهش وزن تخم‌­مرغ در همین حد باشد. همچنین عوامل دیگری نظیر نژاد، سن مرغ، میزان ذخیره‌سازی تخم­‌مرغ، بهداشت و مدیریت مزرعه و کارخانه جوجه­‌کشی نیز از عوامل تأثیرگذار بر قابلیت جوجه‌درآوری و مرگ‌ومیر جنین­‌ها طی دوره­‌ی انکوباسیون هستند.

عسل حداقل از 181 ماده تشکیل‌شده و اساساً یک محلول فوق اشباع قندی است. این ماده حاوی 17.7 درصد رطوبت، 0.18 درصد خاکستر و سرشار از مواد مورد نیاز بدن است. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر غوطه­‌ور سازی تخم­‌بلدرچین ژاپنی در سطوح مختلف محلول عسل بر قابلیت جوجه­‌درآوری و میزان مرگ­‌و­میر جنینی بود. ‌

تئوري و پيشينه تحقيق:

به طور کلی تئوریی که در این تحقیق مورد آزمون قرار گرفت این بود که مواد مغذی محلول عسل می­‌توانند از طریق منافذ پوسته جذب‌شده و با تأثیر بر پروفیل مواد مغذی تخم بلدرچین و با توجه به خواص ضد میکروبی عسل باعث افزایش قابلیت جوجه‌­درآوری و کاهش مرگ‌ومیر جنینی ناشی از انواع آلودگی­‌ها طی دوره­‌ی انکوباسیون شوند. تاکنون تحقیقی برای بررسی اثرات عسل با استفاده از غوطه‌ور سازی بر قابلیت جوجه‌درآوری گزارش نشده است، ولی تحقیقات زیادی با استفاده از تزریق مواد مغذی به تخم­‌مرغ انجام شده است.

کرالاپورا و همکاران برای بررسی اثرات تزریق داخل تخم­‌مرغی L-کارنیتین روی قابلیت جوجه‌­درآوری، عملکرد و ترکیب لاشه با تزریق 0.5، 2 و 8 میلی­‌گرم L-کارنیتین محلول در 100 میکرو لیتر از یک حلال تجاری، مشاهده کردند که قابلیت جوجه­‌درآوری تخم­‌مرغ­‌های بارور افزایش پیدا کرده بود. آن­ها اظهار داشتند که تزریق L-کارنیتین به تخم­‌مرغ در سطوح یادشده به طور بالقوه باعث افزایش قابلیت جوجه­‌درآوری خواهد شد. تزریق اسیدآمینه به کیسه هوایی تخم­‌مرغ‌ها در روز اول انکوباسیون باعث کاهش معنی­‌دار قابلیت جوجه­‌درآوری شد، اما تزریق اسیدآمینه به کیسه زرده در روز 7 انکوباسیون تأثیری بر قابلیت جوجه­‌درآوری نداشت.

طبق یافته‌­های نعما و همکاران غوطه‌­ور سازی تخم‌مرغ­‌ها در محلول حاوی سطوح مختلف گلوکز باعث افزایش قابلیت جوجه­‌درآوری می­‌شود. آن­ها بیش‌ترین میزان جوجه­‌درآوری را با غوطه­‌ور سازی تخم‌­مرغ­‌ها در محلول حاوی 10 و 12 درصد گلوکز همراه با آنتی­‌بیوتیک مشاهده کردند. همچنین نشان داده‌شده که تزریق اسید اسکوربیک به تخم‌مرغ باعث افزایش قابلیت جوجه‌آوری می‌شود.

مواد و روش‌ها:

تعداد 120 عدد تخم بلدرچین با وزن یکسان (1 ± گرم) تهیه‌ شده از پژوهشکده­‌ی دام‌های خاص دانشگاه زابل به چهار گروه آزمایشی شامل 1) شاهد، 2) غوطه‌ور شده در محلول 5 درصد عسل، 3) غوطه‌ور شده در محلول 10 درصد عسل و 4) غوطه‌ور شده در محلول 15 درصد عسل، به صورت کاملاً تصادفی در 3 تکرار و هر تکرار شامل 10 عدد تخم ­بلدرچین اختصاص یافتند. همه تخم بلدرچین‌ها از یک گله­ بوده و مدت زمان ذخیره‌سازی آن­ها مشابه بود. محلول­‌های ذکر شده با حل کردن عسل در آب مقطر استریلیزه و در دمای اتاق آماده شد. مدت زمان غوطه­‌ور سازی 15 دقیقه بود و تخم‌مرغ‌ها بلافاصله پس از پایان زمان غوطه­‌ور سازی به دستگاه انکوباسیون منتقل شدند. دما و رطوبت نسبی ستر به ترتیب روی 37.5 و 50 درصد و دما و رطوبت نسبی هچر به ترتیب روی 37.2 و 70 درصد تنظیم شد.

پس از تفریخ جوجه­‌ها و بیرون آوردن آن­ها از دستگاه، پوسته­‌ی آن دسته از تخم بلدرچین‌هایی که تفریخ نشده بودند به منظور عیب­‌یابی از قسمت کیسه­‌ی هوایی گشوده شد و مرحله­‌ی مرگ­‌و­میر جنینی ثبت شد. میزان تلفات جنینی طی انکوباسیون در 3 دسته­‌ی ED (تلفات طی روز 1 تا 7 انکوباسیون)، Mid.D (تلفات طی روز 8 تا 14 انکوباسیون) و LD (تلفات طی روز 15 تا 18 انکوباسیون) تقسیم شد.

قابلیت جوجه­‌درآوری به صورت درصدی از تخم بلدرچین‌های باروری که تفریخ شده بودند، گزارش شد. آنالیز داده­‌ها با استفاده از رویه­‌ی GLM نرم­ افزار SAS نسخه­‌ی 9.1 صورت گرفت و مقایسه­‌ی میانگین­‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌­ای دانکن و در سطح احتمال (P<0.05 و P<0.01) انجام شد. 

نتايج و بحث:

میزان جوجه­‌درآوری به صورت درصدی از تخم بلدرچین‌های بارور که تفریخ شده بودند گزارش شد (جدول 1). همان­طور که مشاهده می­‌شود غوطه‌­ور سازی تخم بلدرچین‌ها در محلول عسل باعث افزایش قابلیت جوجه­‌درآوری آن­ها شده است. اگر چه افزایش میزان جوجه­‌درآوری در همه تیمارهای اعمال‌ شده مشاهده شد، اما این افزایش فقط در تیمار محلول 10 درصد عسل معنی­‌دار شده است.

این امر بیانگر این موضوع است که در صورت غوطه‌ور سازی تخم بلدرچین‌­ها به مدت 15 دقیقه در محلول حاوی سطوح مختلف عسل، برای به دست آمدن بهترین میزان جوجه­‌درآوری محلول حاوی 10 درصد عسل مناسب­‌ترین گزینه خواهد بود. نمودار (1) گویای این امر است.

ناباروری و مرگ‌ومیر جنینی برای صنعت طیور از اهمیت زیادی برخوردارند، زیرا از عوامل موثر بر جوجه­‌درآوری هستند. نرخ مرگ‌ومیر جنینی معمولاً از یک الگوی خاص پیروی می­‌کند. حدود 65 درصد مرگ‌ومیر جنینی جوجه­‌های گوشتی در 2 مرحله اتفاق می‌­افتد. مرحله زودهنگام مرگ‌ومیر که پیک آن در روز 4 انکوباسیون است و مرحله دیرهنگام مرگ‌ومیر جنینی که پیک آن در روز 19 انکوباسیون است.

مراحل مرگ‌ومیر جنینی با تغییرات عمده در متابولیسم جنین مرتبط­‌اند. اولین مرحله­‌ی مرگ‌ومیر جنینی همزمان با پیک تولید اسید لاکتیک و هنگام دفع دی­‌اکسید کربن رخ می­‌دهد. مرحله­‌ی آخر مرگ‌ومیر جنینی همزمان با افزایش معنی‌دار تقاضا برای اکسیژن توسط جنین‌هاست. مرگ‌ومیر جنینی در هفته اول انکوباسیون مربوط به مشکلات مزرعه و یا حمل‌ونقل و نگهداری تخم­‌مرغ­‌هاست. تلفات جنینی در هفته دوم انکوباسیون ناشی از مشکلات تغذیه­‌ای یا آلودگی تخم­‌مرغ­‌ها بوده و تلفات هفته آخر نیز معمولاً به شرایط نامناسب دستگاه جوجه­‌کشی نسبت داده می‌شود. میزان مرگ‌ومیر جنینی طی این تحقیق و مرحله‌­ی وقوع آن­ها در زیر نشان داده شده است (جدول 2).

با آنالیز داده­‌ها و مقایسه­‌ی میانگین­‌ها با تیمار شاهد مشاهده شد که همه تیمارهای اعمال‌ شده باعث کاهش مرگ‌ومیر جنینی در مرحله­‌ی 8 تا 14 روز انکوباسیون شده‌­اند (p<0.01). از آنجا که مرگ‌ومیر در این دوره ناشی از مشکلات تغذیه­‌ای یا آلودگی می‌باشد و با توجه به ارزش تغذیه­‌ای و خاصیت ضد میکروبی عسل چنین فرض می­‌شود که تیمار با عسل باعث کاهش تلفات در این دوره شده و منجر به افزایش قابلیت جوجه‌درآوری می­‌شود.

نتيجه‌گيري و پيشنهادات:

بدیهی است که تلفات جنینی هفته اول و آخر دوره انکوباسیون را به خاطر ماهیتشان و عوامل به وجود آورنده­‌ی آن­ها نمی­‌توان با تیمارهای اعمال‌شده طی دوره­‌ی انکوباسیون به مقدار قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار داد. اما نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تیمار با عسل، با کاهش تلفات جنینی در مرحله­‌ی 8 تا 14 روزگی انکوباسیون باعث افزایش قابلیت جوجه‌­درآوری در بلدرچین ژاپنی می­‌شود. لذا پیشنهاد می­‌شود که تیمار با عسل به عنوان راهی برای افزایش جوجه­‌درآوری در بلدرچین ژاپنی مورد توجه قرار گیرد.