عنوان مقاله: اثر غوطه‌ور سازی در محلول حاوی سطوح مختلف عسل بر کاهش وزن تخم بلدرچین ژاپنی طی انکوباسیون و طول جوجه‌های تازه هچ شده

نویسندگان:

میثم پورطاهری¹، فرزاد باقرزاده کاسمانی²، عبدالاحد رسولی¹، جعفر آشوری¹ وحیده صباغی¹

1- دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت تولید و پرورش طیور، دانشگاه زابل

2- استادیار گروه علوم دامی، دانشگاه زابل

چکیده:

برای بررسی اثر غوطه‌ور سازی تخم بلدرچین در سطوح مختلف عسل بر روی کاهش وزن تخم طی انکوباسیون و افزایش طول جوجه پس از تفریخ تعداد 120 عدد تخم بلدرچین ژاپنی درقالب یک طرح کاملاً تصادفی به چهار گروه آزمایشی شامل یک تیمار شاهد و سه تیمار غوطه­‌ور شده در محلول­‌های 5، 10 و 15 درصد عسل، در 3 تکرار تقسیم شده و به هر تکرار 10 عدد تخم ­بلدرچین اختصاص یافت.

طول جوجه­‌ها به طور معنی‌داری (P<0.05) تحت تاثیر سطوح مختلف عسل قرار گرفت به طوری که جوجه­‌های متعلق به تیمار محلول 15 درصد عسل بشترین طول ( با میانگین 10/74 سانتی­متر) را داشتند. نتایج برای کاهش وزن از لحاظ آماری معنی­‌دار نبود (P<0.05)، اما گروه محلول 10 و 15 درصد عسل کمترین کاهش وزن را داشتند.

کلمات کلیدی: بلدرچین، جوجه­‌کشی، غوطه­‌ور سازی تخم، طول جوجه، کاهش وزن

مقدمه:

کاهش سن فروش طیور صنعتی باعث افزایش اهمیت دوره جوجه‌کشی شده است، گزارش‌های وسیعی در مورد تغذیه طیور در طول دوره رشد وجود دارد. دانش و تجربه در مورد تغذیه در طی انکوباسیون می‌تواند درک وقایعی را که توسعه و پیشرفت جنینی، قابلیت هچ و کیفیت جوجه را تحت تاثیر قرار می­‌دهد، ممکن سازد.

در طیور بر خلاف پستانداران رشد و توسعه جنین به مواد ذخیره‌ شده در تخم بستگی دارد، اما هنوز مکانیسم و نرخ جذب این مواد به طور کامل شناخته‌ شده نیست. جنین جوجه‌ها تمام مواد مورد نیاز خود را از آلبومین و زرده می‌گیرد، آلبومین که 66 تا 75 درصد محتویات تخم را تشکیل می‌دهد در طی انکوباسیون به طور کامل مصرف می‌شود. تغذیه جنین به وسیله تزریق یا غوطه‌ورسازی روش مناسبی برای افزایش هچ و افزایش کیفیت جوجه تازه هچ شده است.

امروزه تزریق مواد به داخل تخم‌مرغ در اکثر شرکت‌های تولید جوجه در آمریکا برای افزایش ایمنی و کیفیت جوجه استفاده می‌شود. امروزه استفاده از جوجه‌های باکیفیت و مطلوب یکروزه برای همه پرورش‌دهندگان در اولویت است، دو فاکتور جدید برای تعیین کیفیت جوجه 1- کاهش وزن تخم در طی انکوباسیون 2- طول جوجه‌های تازه هچ شده است.

به نظر بسیاری از متخصصان تعیین کیفیت جوجه با استفاده از طول جوجه شاخص بهتری نسبت به سایر شاخص‌ها است، زیرا طول جوجه کمتر تحت تاثیر عوامل محیطی و شرایط دستگاه جوجه­‌کشی قرار می­‌گیرد. به طور میانگین تخم­‌مرغ دارای 10000 روزنه روی پوسته است که جنین در حال رشد می­‌تواند توسط آن­ها با محیط به تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بپردازد. آب نیز می­‌تواند از طریق این روزنه­‌ها خارج شود. این امر لزوم کنترل تغییرات وزن تخم­‌مرغ را برای جلوگیری از دهیدراته شدن جنین بیان می­‌کند.

تحقیقات بین انواع گونه­‌های پرندگان نشان داده که کاهش وزن تخم­‌مرغ بین زمان شروع انکوباسیون تا انتقال آن­ها به هچر 12% وزن خام تخم­‌مرغ است. لذا کیفیت جوجه و درصد هچ تنها زمانی می­‌تواند در حد مطلوب باشد که کاهش وزن تخم­‌مرغ در همین حد باشد. همچنین عوامل دیگری نظیر نژاد، سن مرغ، میزان ذخیره سازی تخم­‌مرغ، بهداشت و مدیریت مزرعه و کارخانه جوجه‌کشی نیز از عوامل تاثیر گذار بر قابلیت جوجه­‌درآوری و مرگ و میر جنین­‌ها طی دوره­ی انکوباسیون هستند. یک گرم اختلاف در وزن تخم­‌مرغ­‌ها منجر به 10 گرم اختلاف در وزن جوجه­‌های گوشتی در 56 روزگی می­‌شود.

عسل حداقل از 181 ماده مغذی تشکیل‌ شده است و اساساً یک محلول فوق اشباع قندی است. این ماده حاوی 17.7% رطوبت، 0.18 % خاکستر و سرشار از مواد مورد نیاز بدن است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیرات سطوح مختلف عسل در کاهش وزن تخم بلدرچین و افزایش طول جوجه پس از هچ است.

تئوري و پيشينه تحقيق:

مواد مغذی موجود در عسل می‌تواند از طریق روزنه‌های پوسته وارد تخم بلدرچین شده و باعث افزایش کیفیت جوجه‌ها از طریق افزایش طول آنها شده و همچنین با ایجاد یک پوشش محافظ روی پوسته مانع از اتلاف زیاد آب تخم بلدرچین‌ها شده و از کاهش وزن زیاد آن‌ها جلوگیری می‌کند. 68.25 درصد کل محتوای تخم بلدرچین آب است. مقدار کاهش وزن طی انکوباسیون بر میزان هچ تاثیر گذار است.

در طی انکوباسیون باید در اطراف جنین آب و رطوبت موجود باشد تا از جنین در برابر دهیدراته شدن محافظت کند. میزان رطوبت خیلی زیاد و خیلی پایین تاثیرات بسیار بدی بر رشد، توسعه و هچ  جنین دارد. اکثر پرندگان در طی انکوباسیون با کاهش وزن حدود 12-11درصدی مواجهه می‌شوند. اندازه‌گیری کیفیت جوجه یکی از مشکلات صنعت طیور است، تلاش‌های بسیار زیادی در دهه اخیر برای انتخاب یک شاخص برای تعیین کیفیت جوجه انجام گرفته است. به تازگی، طول جوجه و وزن بدن در روز هچ به عنوان شاخصی برای پیش‌بینی عملکرد و کیفیت جوجه‌های گوشتی پیشنهاد می‌شود.

مشاهدات نشان داده که جوجه‌هایی که طول بلندتری دارند کاهش وزن آنها کمتر بوده است. طول جوجه‌ها رابطه مستقیمی با افزایش وزن در پایان دوره دارد. تحقیق دیگری نشان داد که طول جوجه در روز اول بهترین شاخص برای پیش بینی عملکرد رشد نسبت به  وزن جوجه در روز اول است. امروزه  شواهد علمی خوبی برای پیش بینی کیفیت جوجه از طریق اندازه گیری طول در دست می‌باشد.

مواد و روش‌ها:

در این بررسی از 120 عدد تخم بلدرچین بارور که از پژوهشگاه دام‌های خاص دانشگاه زابل تهیه شده بود، استفاده شد. این تخم‌ها در قالب یک طرح کاملا تصادفی در چهار تیمار شامل 1) شاهد، 2) محلول 5 درصد عسل، 3) محلول 10 درصد عسل و 4) محلول 15 درصد عسل، غوطه‌ور شدند. هر تیمار دارای 3 تکرار و هر تکرار شامل 10 عدد تخم‌بلدرچین بود. همه تخم‌ ­بلدرچین­‌ها از یک گله­ بوده و مدت زمان ذخیره­‌سازی آن­ها مشابه بود. محلول­‌های ذکر شده با حل کردن عسل در آب مقطر استریلیزه و در دمای اتاق آماده شد. مدت زمان غوطه‌­ور سازی 15 دقیقه بود و تخم‌مرغ­‌ها بلافاصله پس از پایان زمان غوطه‌­ور سازی به دستگاه انکوباسیون منتقل شدند.

دما و رطوبت نسبی ستر به ترتیب روی 37.5 و 50 درصد و دما و رطوبت نسبی هچر به ترتیب روی 37.2 و 70 درصد تنظیم شد. در روز 15 انکوباسیون وزن تخم بلدرچین برای محاسبه میزان کاهش از دست دادن وزن اندازه‌گیری شد و به هچر منتقل شد. بعد از هچ طول جوجه از نوک تا بلندترین انگشت پا اندازه‌گیری و ثبت شد. داده‌های حاصله توسط رویه­‌ی (GLM)، نرم‌افزار (SAS) تجزیه واریانس شده و میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح 5 درصد باهم مقایسه شدند.

نتايج و بحث:

غوطه‌ور سازی تخم بلدرچین در سطوح مختلف عسل منجر به افزایش معنی‌داری در طول جوجه بلدرچین شد (P<0.05) به طوری که جوجه­‌های متعلق به تیمار محلول 15 درصد عسل بشترین طول (با میانگین 10.74 سانتی­‌متر) را داشتند و پس از آن بیشترین طول به ترتیب متعلق به تیمارهای 10 درصد (با میانگین 9.83 سانتی­‌متر) و 5 درصد (با میانگین 9.72 سانتی­‌متر) بود. گروه شاهد کمترین میزان طول جوجه‌­ها (با میانگین 9.29 سانتی­متر) را داشت (جدول 1).

مکانیسم اثر محلول عسل بر افزایش طول جوجه­‌ها احتمالا به خاطر ورود مواد مغذی عسل از طریق روزنه­‌های پوسته به داخل تخم هست، ولی در مورد کاهش وزن، تیمارها از لحاظ آماری معنی‌دار نشدند (P>0.05)، اما بین تیمارها اختلاف قابل‌ توجهی وجود داشت. به طوری که به ترتیب گروه محلول 10 درصد عسل و گروه محلول 15 درصد عسل بیش‌ترین تأثیر را در جلوگیری از کاهش وزن تخم بلدرچین داشتند (جدول 2). این عدم معنی­‌داری از لحاظ آماری احتمالاً مربوط به شرایط اقلیمی بسیار خشک شهرستان محل انجام آزمایش (شهرستان زابل) است.      

نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها:

نتایج حاصله از انجام آزمایش فوق این حقیقت را گویاست که غوطه‌ور سازی می‌تواند باعث بهبود کیفیت جوجه‌های تازه هج شده شود که این خود در پایان دوره پرورش عملکرد اقتصادی را بهبود خواهد بخشید، هر چند در این آزمایش غوطه‌ور سازی نتوانست کاهش وزن را به طور معنی‌دار بهبود بخشد، که این خود شاید ناشی از کمبود رطوبت نسبی در منطقه مورد آزمایش باشد. تاثیر مطلوب غوطه‌ور سازی نیازمند رعایت برخی موارد است، مانند: غلظت مطلوب ماده مورد نظر، زمان غوطه‌ور سازی باید بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد و اینکه ماده مورد نظر حاوی ترکیبات مضر برای جنین نباشد.